Jakäwisaxa suma q’umañapawa

Achachilaxa, ¡wawa! janiwa q’añunaksa jurinaksa jakäwisaru willtjatati, uraqi manqharuwa suma jat’intaña, sirïnawa.

Juan Choquehuanca Mamani

Uka arunakapasti jichha urukamawa chiqa wakisiri, aka urunakansti jakäwisaxa wali suma q’umirïnawa qullunakasasa, phuju qawayasa,  utjawisa qawayanakapasa ukhumaraki qullu layanakasa aski suma ch’uxñakiriwa. Qullu alaya phujuta jalaniri umasa suma q’umakiriwa, jawirasa walja qhana umani, uywanakasa khusa k’uchikiwa jakxatasipxirïna, ukawjana utjasiri jaqinakasa ukhamarakiki.

Markanakana utjasiri jaqinakasti wali k’uchiwa jakasina sarnaqasipxirïna, manq’anakasa, umaña umasa, samsuwisa janiwa usuyasirinati; musq’achunakasa, ch’uxñachunakasa suma uñjasina, yäqasina uywatapxirinawa, ukanakasti, jiwasanakatakixa walja janchisa  thurinchasirinawa, usunakatsa jark’aqasiri kunanawa.

Taqi pachanwa, jiwasa markasana, ayllunakasana utjasirinakasti jakawisaruxa walja suma yäqasipxirïna, jichha urukamasa ukanakaxa ukhamaskiwa; sapa mayni jiwasanakatakisti Pachasa suma uñjañasaxa aski wakisiriwa.

Jakäwisa pachasaxa, suma jakañasa, amuyt’awisa, q’uma chuymaniña kunwa waxt’aschitu. Uraqpacha jaqinakatakisti Jakäwisa Pachasaxa walja, walja wakisiripuniwa, janiwa usuntayañasasa, taqi chuymampi uñjañasawa, wawanakasataki suma q’uma jakäwi uraqi jayt’awañasawa, jupanakasti jutïri urunakaxa jani t’aqisipxañapataki.

¿Kunasa kamachchitu?

Jichha urunakasti, jakäwisaxa walja usunchatapuniwa, t’aqisiyata kunawa uñjasi, ch’umiwja ukana quqanakapasa jani chuymani jaqinakana k’utsutawa uñjasipxi, sapa uruta sapuruwa quqanakaxa k’utarata, ukana jakasiri jamach’inakasti chuymasa q’uya q’uyawa chhiwiqrapxi, chhiwchhini tapanakapasa willtjata, uka tapa qawayapanraki chhiwichhinakapasa jiwarayata jaqusipxi. Jawira umanakasa jiwa q’añu q’añukiwa, janiwa uywanakansa jaqinakansa umt’añjamakiti; uraqisasti utjawisasa sapa kuti uñtasina jachasinsa tukusiñjamawa.

¿Kamachañasasa?

Jichha urunakansti, sapa mayni jiwasanakaxa jakäwisa suma q’uma uñjasiña munstana, ukasti wila jathastaypita uraqisa q’umanchañataki aruskipt’asiñasawa; ayllunakasansa ukhamaraki markanakasansa taqinisa maynicht’asisina Jakäwisaxa jutïri urunakana walja jakaniñañapataki.

Ukhamarusa Perú, suyuna kamachinakapasti, khitinakati jichha urunakana jakäwisa q’añuchapxi ukanakatakisti chiqaparu juchanchiriñapawa; uka sixtiri wayaqanaksa janiwa apnaqañaspati, kuna aljañanakasa, alasiñanakasa jani mayampisa, mayampisa sixtiri wayaqanakaru aljasiñäxpanti. Perú, suyusa p’iqinchtuqina jiwq’iyirinakasa, phichkatirinakasa jani sinti phichxapxpanti. Achachilaxa, uka yatisinwa ukhama sirïpachana.